Maastricht

Blog door Stephanie Blom, raadslid SP Maastricht

In zijn blog over het sociaal domein van 13 februari jongstleden schrijft collega-raadslid Mart den Heijer van Volt over de maatschappelijke onvrede en onrust die hij signaleert, en noemt hij de democratie zelfs ‘kapot’. De SP deelt deze observaties en ook binnen onze partij staat het thema hoog op de politieke agenda. Ook wij maken ons zorgen over de groeiende groep mensen die zich niet langer gehoord, laat staan vertegenwoordigd voelt door de representatieve democratie zoals die momenteel functioneert. En ook wij vinden het de hoogste tijd om daar nu eindelijk echt eens iets aan te gaan doen, zodat eenieder zich weer in de politiek kan herkennen en deze voor iederéén werkt. Het zal echter geen verbazing wekken dat Volt en de SP op fundamentele punten verschillend denken over de weg die ons uit deze impasse moet leiden.

Zonder daar overigens een doorwrochte analyse van de onderliggende oorzaken aan ten grondslag te leggen, haalt Den Heijer het nieuwste paradepaardje van bestuurlijk Nederland van stal als ultieme oplossing voor het democratisch tekort dat ons bestel teistert: het burgerberaad. Het gaat daarbij om een groep van 100 burgers die zich gaat buigen over een ‘complex maatschappelijk probleem’, om zo de lokale of nationale overheid van input te voorzien en te helpen bij de besluitvorming. Deze groep burgers dient representatief te zijn voor de hele gemeenschap en wordt samengesteld door loting. Doorgaans committeert de gemeente of de landelijke overheid zich aan het overnemen van de plannen of aanbevelingen van het burgerberaad als ten minste 66 procent van de groep zich daarachter geschaard heeft, tenzij zwaarwegende belangen zich tegen het overnemen van het stuk verzetten.

Hoewel het burgerberaad op het eerste gezicht een sympathiek middel lijkt om een selecte groep burgers te betrekken bij de besluitvorming over een door de overheid aangedragen maatschappelijk vraagstuk, kleven er wel degelijk ook de nodige morele en praktische bezwaren aan. Zo is de groep van 100 niet onderworpen aan de democratische controle van medeburgers, die wat de SP betreft essentieel is om tot zorgvuldige besluiten te komen. Je kunt de leden van het burgerberaad immers niet wegstemmen bij een volgende verkiezing. Bovendien leiden zij tot nog een extra besluitvormingslaag in een toch al steeds complexer geworden democratie, waarbinnen steeds onduidelijker wordt wie nu precies verantwoordelijk is voor wat. Waar het wat de SP betreft echter vooral schuurt, is dat het eens in de zoveel tijd top down organiseren van een burgerberaad slechts een pleister is op de etterende wond van de maatschappelijke onvrede, en geen structurele oplossing voor een groot maatschappelijk probleem: de groeiende groep ‘afgehaakten’ en andere mensen die zich niet gezien en gehoord voelen door bestuur en parlement.

De (eigen) ervaring leert dat het lokaal bestuur de afgelopen decennia in hoog tempo steeds complexer geworden is, onder andere doordat er veel ingewikkelde en grote taken als de jeugdzorg en de uitvoering van de WMO door het rijk naar de gemeenten overgeheveld zijn. Dat maakt ook dat raadswerk steeds meer tijd, kennis, expertise en ervaring is gaan vergen, waardoor raadszetels disproportioneel vaak worden ingenomen door theoretisch opgeleiden en gepensioneerden. Bovendien ontaarden debatten, die vaak toch al over weinig prikkelende onderwerpen als aanbestedingen en taakstellingen gaan, door die complexiteit vaak in technische verhalen vol managementjargon die voor het gemiddelde raadslid al ontzettend lastig te volgen zijn, laat staan voor andere burgers die niet de tijd en zin hebben om zich daarin te verdiepen. Het is dan ook niet lastig voor te stellen dat deze manier van politiek bedrijven voor veel mensen vervreemdend werkt. Tel daar nog bij op dat belanghebbenden en andere ‘stakeholders’ vaak in het geheel niet bij de totstandkoming van besluiten die voor hen ingrijpende gevolgen hebben betrokken worden, en dat er vaak geen reactie komt op ingezonden stukken of andere contactmomenten met de gemeente, en het massaal afhaken van grote groepen mensen wordt opeens een begrijpelijk gevolg van onze staande praktijk.  

Waar Volt haar heil zoekt in het door haar welhaast heiligverklaarde burgerberaad, is volgens de SP een veel radicalere en systemische democratische vernieuwing nodig. Dit om de groeiende onvrede over de volksvertegenwoordiging en het bestuur een halt toe te roepen en het vertrouwen in onze grondwettelijke instituties te herstellen. Veel te vaak hebben mensen namelijk het gevoel dat er over hen wordt gepraat in plaats van met hen, vooral ten aanzien van beslissingen die ingrijpende gevolgen hebben voor hun levens, wat vaak terechte gevoelens van frustratie, onmacht en boosheid teweegbrengt.  En precies dat is de reden waarom velen van hen afhaken en de gang naar de stembus niet meer maken, of naar een middel grijpen dat de burgerparticipatie – volgens Volt – ‘niet ten goede komt', zoals een demonstratie in de hal van het stadhuis.

Het college heeft voorgesteld om in 2023 een burgerberaad te organiseren over de ‘ruimtelijke aspecten van veerkrachtige wijken’. Voor zover dit onderwerp überhaupt voldoende inspirerend is om een representatieve groep van honderd mensen op de been te brengen, zal het burgerberaad aan de geschetste problematiek geen einde maken. Daar is simpelweg veel meer voor nodig. De SP gaat op lokaal en nationaal niveau graag de dialoog aan met Volt en andere geïnteresseerden om tot structurelere en fundamentelere oplossingen te komen, zodat de representatieve democratie weer van iedereen wordt en noodgrepen als bezettingen, proteststemmen en demonstraties steeds minder noodzakelijk zullen blijken.