Maastricht

Met de stijgende zorgpremie groeit ook het ongemak over de alsmaar uitdijende zorgkosten. Ruim een kwart van alle overheidsuitgaven gaat komend jaar naar zorg. Toch zijn er wachtlijsten, personeelstekorten en rode cijfers voor zorginstellingen. Waar gaat al het geld precies naartoe? Genoeg om alle zorg te betalen die we nodig hebben, is het in elk geval niet.

Door Klaartje Bax en Niels Rigter

Goede analyse en goede vragen. SP geeft al jarenlang de antwoorden!!

lees hier onze standpunten:  https://www.sp.nl/thema/zorg 

Veruit het meeste zorggeld gaat naar de ziekenhuizen. De kosten voor ziekenhuiszorg zijn flink gestegen, van bijna 20 miljard in 2015 naar ruim 28,3 miljard in 2024. Dat komt in de eerste plaats omdat er meer Nederlanders naar het ziekenhuis gaan. Daarnaast is innovatie een belangrijke kostenpost: hightech apparatuur, nieuwe behandelingen en dure geneesmiddelen zijn steeds grotere uitgaven op de ziekenhuisbegroting.

In het Integraal Zorgakkoord is vorig jaar afgesproken dat de groei van de ziekenhuiszorg beperkt moet blijven, tot nul procent in 2026. Dat terwijl er juist de komende jaren steeds meer mensen een beroep doen op zorg door vergrijzing. De afspraak hierover is dat meer zorg opgevangen wordt door huisartsen en de wijkverpleging. Of dat in praktijk ook lukt met het tekort aan huisartsen en wijkverpleegkundigen, is de vraag.

Om ervoor te zorgen dat de dure medicijnen niet steeds meer het ziekenhuisbudget opslokken, kijkt het Zorginstituut heel strikt naar de toelating van nieuwe, dure medicijnen in het basispakket. „We worden overspoeld met matige medicijnen tegen absurde prijzen”, zei Sjaak Wijma, voorzitter van het Zorginstituut eerder in De Telegraaf. Alleen medicijnen die bewezen effectief zijn en tegen een goede prijs worden aangeboden, komen in het basispakket.

Huisartsen

Huisartsen zijn de hoop in bange dagen; niet alleen voor patiënten, maar ook voor het beteugelen van de zorgkosten. Zij besluiten immers of ze doorverwijzen naar een (dure) specialist of niet. Dat gebeurt in 5 procent van de gevallen die in de spreekkamer komen, de overige 95 procent knapt de huisarts zelf ter plekke op. Het is dan ook niet zo raar dat de huisartsenzorg een van de weinige sectoren is die de komende jaren mag groeien. Tegelijkertijd is het beroep veel zwaarder geworden vanwege alle extra taken. Was het vroeger een huisarts en een assistent, nu werken er in een huisartsenpraktijk ook praktijkondersteuners geestelijke gezondheidszorg, jeugd of chronische ziekten. In de praktijk staat steeds meer apparatuur die tien jaar geleden alleen bij de specialist stond, zoals echoapparatuur. Grootste uitdaging de komende tijd: personeel. Nu al is er een tekort aan huisartsen, dus hoe moet dat met de benodigde groei?

Wijkverpleging

Net als de huisartsen krijgt de wijkverpleging een grote rol toebedeeld in het terugdringen van dure ziekenhuiszorg. Na een operatie niet langdurig opkrabbelen in een ziekenhuisbed, maar zo snel mogelijk weer naar huis met ondersteuning van een wijkverpleegkundige. Het werk van de verpleegkundige is daarnaast preventief: met behulp van de wijkzuster en een actief netwerk kan een oudere langer zelfstandig thuiswonen en kan bijtijds ingegrepen worden wanneer de situatie verslechtert.

Maar vooralsnog is dit meer wensdenken dan praktijk, want er is een groot personeelstekort in de wijkverpleging. Het plan is om de komende jaren meer uit te geven aan wijkverpleging, maar net als vorig jaar blijven er in 2023 honderden miljoenen op de plank liggen. Volgens de beroepsvereniging voor Verpleegkundigen en Verzorgenden V&VN zijn de tarieven die zorgverzekeraars betalen niet royaal genoeg en is het voor verpleegkundigen aantrekkelijker om te kiezen voor een baan in het ziekenhuis.

Jeugdzorg

Een buitenbeentje in de zorg, maar wel exemplarisch voor de explosie van kosten, van 3,6 miljard in 2015 naar 6,5 miljard in 2022 (omdat de uitgaven via de gemeenten lopen, heeft het Rijk geen beeld van de precieze uitgaven). Het aantal jongeren in de jeugdzorg is toegenomen van 1 op de 10 in de 2015 naar 1 op de 7,5 nu. In 2000 maakte maar 1 op de 27 jongeren gebruik van jeugdzorg. Boosdoener is volgens betrokkenen de stelselwijziging. Eerst waren provincies de opdrachtgever en subsidieverlener. Nu ligt de verantwoordelijkheid bij de gemeenten, de uitvoering bij de markt. Omdat niet precies is vastgelegd wat er wel en niet valt onder jeugdzorg, is er volgens Jeugdzorg Nederland een ‘perverse prikkel’ voor de markt om zoveel aan te bieden. Het aantal aanbieders van vooral lichte zorg is extreem gestegen. Het leveren van zwaardere zorg voor jongeren met complexe problemen, werd minder lucratief, waardoor juist voor jongeren die het meeste zorg nodig hebben wachtlijsten ontstonden. Verreweg de meeste gemeenten lopen financieel leeg op de jeugdzorg. Opdracht voor de komende jaren: meer samenwerking tussen gemeenten bij het regelen van zware zorg en schrappen van ‘onzinzorg’ als paardentherapie.

Ouderenzorg

De toename van het aantal ouderen is waarschijnlijk het zichtbaarst in de verpleegzorg. De kosten hiervan zijn de afgelopen jaren bijna verdubbeld van ruim 9,3 miljard euro in 2015 naar ruim 18,1 miljard euro in 2024. Het blijkt echter lastig om uit te komen met dit bedrag; in 2023 moest de minister van Langdurige Zorg 245 miljoen extra bijleggen. Om de uitdijende ouderenzorg betaalbaar te houden, is afgesproken dat ouderen langer thuis blijven wonen en mag het aantal verpleeghuisplekken niet meer groeien. Ouderen die verpleegzorg nodig hebben, kunnen dit nu ook thuis krijgen, dat bespaart miljoenen omdat ouderen in dat geval zelf hun woonlasten betalen. Maar voor lang niet alle ouderen is dat een geschikte optie en zij wachten daarom op een plek in een verpleeghuis. Ruim 20.000 ouderen staan op de wachtlijst voor een plekje en nog eens ruim 10.000 uit voorzorg.

Intussen komt uit de boekhouding van zorgaanbieders zelf een somber beeld naar boven. Voor een groot deel dreigen volgend jaar rode cijfers en zelfs faillissementen. Zorgorganisaties zelf vinden dat zorgkantoren met extra geld over de brug moeten komen. Half oktober staan ze voor de rechter om hogere tarieven af te dwingen.

Gehandicapten

De Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) ging de aanbieders van ouderenzorg voor in hun gang naar de rechter. Donderdag eiste zij bij de rechtbank in Den Haag hogere tarieven van de zorgkantoren. Hoewel de uitgaven aan gehandicaptenzorg de afgelopen jaren fors gestegen zijn van bijna 7,5 miljard euro in 2015 naar ruim 12,5 miljard in 2024, ziet de VGN dat veel aanbieders van gehandicaptenzorg in de financiële problemen komen. Het aantal zorgaanbieders in deze sector met rode cijfers is verdubbeld ten opzichte van vorig jaar.

„De zorgzwaarte van mensen met een beperking neemt jaarlijks toe. Dat stelt hoge eisen aan de inzet en de vakbekwaamheid van medewerkers”, zegt Theo van Uum, voorzitter van de VGN. En daar zit meteen het probleem: er is een groot personeelstekort, waardoor vaker een beroep wordt gedaan op dure zzp’ers.

GGZ

De uitgaven aan geestelijke gezondheidszorg zijn in tien jaar tijd bijna verdubbeld. Het percentage volwassenen met psychische aandoeningen, vooral onder jongvolwassenen en studenten, is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Uit recent onderzoek van Trimbos blijkt dat 3,3 miljoen Nederlanders in het afgelopen jaar een psychische aandoening hebben gehad. Dat is 1 op de 4 volwassen. Twaalf jaar geleden ging het om minder dan 1 op de 5. Nederland maakt vier keer zoveel gebruik van de ggz dan gemiddeld in Europa, weet zorgeconoom Wim Groot. Onderwijl worden de wachtlijsten langer, vooral voor de patiënten met de sterkste noden. Volgens brancheorganisatie De Nederlandse GGZ wachten momenteel 60.000 mensen op zorg.

Wat voor de jeugdzorg opgaat, speelt ook in de ggz: verkeerde financiële prikkels voor de markt, zegt Simone Melis van belangenbehartiger Mind. „Mensen in de lichte ggz worden sneller geholpen dan mensen met complexe problemen in de specialistische ggz, omdat die minder lucratief is.”

Om hier verandering in te brengen is een nieuwe manier van bekostiging ingevoerd, maar daar is volgens Melis vooralsnog geen verbetering van te zien.