Maastricht

De kliklijn Sociale Zaken Maastricht-Heuvelland staat symbool voor een samenleving waarin wantrouwen centraal staat.

OPINIE – Stephanie Blom

Afgelopen dinsdag dienden wij als SP Maastricht in de raad een motie in om de zogeheten kliklijn van Sociale Zaken af te schaffen. Een meldpunt waar mensen ook anoniem (!) anderen kunnen beschuldigen van uitkeringsfraude. Geen onderzoek, geen hoor en wederhoor, gewoon klikken over je buurvrouw, je ex, je collega. Omdat ze een tas boodschappen krijgt van haar moeder. Omdat ze volgens jou te vaak bij haar partner slaapt. Omdat jij haar iets misgunt. Of gewoon: omdat je zin hebt om te klikken. En dat kan dus allemaal, zonder daar vervolgens enige verantwoording over af te hoeven leggen.

In Leiden is deze lijn recent al afgeschaft. Daar zagen onder andere de PvdA, GroenLinks en D66 wél in dat zo'n klikcultuur niet past bij een overheid die hoort uit te gaan van vertrouwen in plaats van wantrouwen - zeker na de Toeslagenaffaire die nog steeds voortwoekert. Maar hier in Maastricht? Hier hoor je partijen als de Maastrichtse VVD nog steeds met droge ogen beweren dat we deze kliklijn hard nodig hebben om ‘criminelen’ op te sporen.

Als ze 'criminelen' zeggen, hebben ze het niet over Taghi en kornuiten, maar over alleenstaande moeders die het hoofd niet boven water houden zonder een boodschappentas van hun ouders. Over ouderen die elkaar bijstaan in de laatste fase van hun leven. Over jongeren met een arbeidsbeperking die na een burenruzie ineens verdacht zijn. Criminelen. Alsof het hier om witteboordenfraude met miljoenen gaat. Nee, dit zijn mensen die proberen te overleven in een systeem dat hen al op achterstand zet en dat de laatste jaren - met name door toedoen van diezelfde VVD - steeds verder afgekalfd is, waardoor mensen nu door het ijs zakken.

En het wrange is: terwijl gewone mensen die net wat meer hulp nodig hebben dan een ander zich voor elk tientje moeten verantwoorden, maalt niemand erom als de vermogenden hun geld parkeren in brievenbusfirma’s, belasting ontwijken via trustconstructies of vermogen wegsluizen via familiestichtingen. Dat wordt allemaal gedoogd, soms zelfs aangemoedigd, zolang je maar in jasje/dasje door het leven gaat. Dat heet dan 'geen dief van je eigen portemonnee zijn', en wordt in sommige kringen zelfs gevierd en aangemoedigd.

De SP weigert zich neer te leggen bij een samenleving waarin de overheid zich als Big Brother opstelt en burgers als potentiële fraudeurs behandelt. Waar wantrouwen de norm is en klikken een deugd. De Autoriteit Persoonsgegevens heeft in 2020 al laten zien wat daarvan komt: meer dan 250.000 mensen ten onrechte op zwarte lijsten bij de Belastingdienst. Levens verwoest. Banen kwijt. Geen huis meer. En waarom? Omdat het voor sommigen zo lekker voelt om onschuldige mensen te criminaliseren, gebaseerd op niets meer dan een oprisping vanuit de onderbuik.

Het ging bij deze motie uiteindelijk niet om de bestrijding van fraude. Het gaat hier om het mensbeeld van de overheid. En dat beeld is bij partijen als de VVD diep cynisch geworden. Alles wat riekt naar solidariteit of kwetsbaarheid wordt gezien als verdacht. Alles wat riekt naar winst en bezit is heilig verklaard.

Wij zeggen: dat moet anders. Wij willen geen klikverslaafd land waarin buren tegen elkaar worden opgezet, wrokkige exen wraak kunnen nemen via een anoniem formulier, en kwetsbare mensen zich voortdurend moeten verantwoorden voor het simpele feit dat ze hulp nodig hebben. Wij willen een overheid die uitgaat van vertrouwen, in plaats van wantrouwen. Van menselijkheid, in plaats van algoritmes en meldpunten. Dus een overheid die mensen ondersteunt in plaats van opjaagt. Die luistert in plaats van verdenkt. Want zolang we meer controle inrichten op het boodschappentasje van een moeder dan op de fiscale trucs van miljonairs, hebben we onze waarden als samenleving toch echt verkeerd gewogen.

De motie werd verworpen. Maar onze strijd is nog lang niet gestreden.