Maastricht

 
 In zijn eerste belangrijke toespraak als nieuwe Navo-chef liet Mark Rutte weten dat er veel meer geld naar wapens en defensie moet. Gevaarlijke retoriek, vindt Sarah Dobbe.
Mark Ruttes toespraak als Navo-topman eerder deze maand was een extreme versie van de retoriek die we het afgelopen jaar steeds vaker hebben gehoord van militaire en politieke leiders.

Onder onze ogen voltrekt zich op dit moment een wedstrijd verplassen over wie het hoogste militaire budget voorstelt, tot wel 4 procent van het nationale product. Dat zou neerkomen op 41 miljard euro per jaar.

De kern van het betoog: oorlog is onvermijdelijk tenzij we astronomische bedragen naar defensie en de wapenindustrie overmaken. De Nederlander wordt neergezet als verwend. Die neemt vrede voor lief terwijl men zich juist mentaal en fysiek zou moeten voorbereiden op oorlog. Noodpakketten vliegen over de toonbank.

Van een paar tientjes tot duizenden euro's: ook preppen is goed zakendoen. Dat weerbaarheid van een samenleving juist te maken heeft met goed onderwijs en goede zorg, waar ondertussen fors op bezuinigd wordt, wordt voor het gemak genegeerd.

Deze oorlogsretoriek helpt vooral de geesten rijp te maken voor hogere defensieuitgaven. Begin dit jaar gaf toenmalig defensieminister Ollongren al een flinke sneer aan pensioenfondsen. Omdat zij niet in de wapenindustrie investeerden, waren zij volgens Ollongren 'onderdeel van het probleem'. Opiniemaker Rutger Bregman noemde op 25 februari in televisieprogramma Buitenhof het beleggen in wapens zelfs als voorbeeld van een morele investering.

'Zelfzucht en genotzucht'

Ook het karakter van de Nederlanders moet het ontgelden. Op 17 december nog stelde Volkskrant-columniste Marcia Luyten dat Nederlanders te 'hedonistisch' zijn om zich op een oorlog voor te bereiden. De weerzin van Nederlanders voor oorlog bestempelde ze als 'zelfzucht en genotzucht', wat ze aan 'een gebrek aan frictie' in het leven van mensen weet.

Een zoveelste verwijt aan mensen die zelf geen oorlog beginnen, maar wel moeten uitvechten. De toespraak van Rutte deze maand past in dit rijtje, maar de stelligheid waarmee de Navo-baas sprak alsof wij al in oorlog zijn, is wel nieuw, en zou ons allemaal zorgen moeten baren.

De oproepen van mensen als Ollongren en Bregman hebben inmiddels hun vruchten afgeworpen. In april 2024 publiceerde onderzoeksbureau Berenschot een rapport over het verdienvermogen van de Nederlandse wapenindustrie, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. De conclusie van het rapport was dat de omzet van de Nederlandse wapenindustrie in rap tempo stijgt: van 4,7 miljard euro in 2021 naar 7,7 miljard in 2023. Drie miljard omzettoename in twee jaar tijd.

Overigens is van deze toename maar twee miljard te verklaren door extra uitgaven van de Nederlandse overheid. De rest is een toename van wapenexport, soms naar landen met extreem dubieuze regimes zoals Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten. Op deze manier schroeft de wapenindustrie de productie en winsten flink op, simpelweg omdat het nu mogelijk is geworden.

Kiezen voor vrede

Nóg meer wapens brengt ons dus alleen verder in een gevaarlijke wapenwedloop, het maakt ons niet veiliger.

Gelukkig is er steeds meer ruimte voor een weerwoord op de oorlogsboodschap van Rutte. Ook deze krant stelde: 'Wie zich voorbereidt op oorlog zal óók een plan voor vrede moeten hebben.' Nederland heeft leiders nodig die niet capituleren voor angst, maar durven kiezen voor een toekomst van vrede.

Een jaar geleden werd alleen al het benoemen van het woord 'vrede' arrogant weggewuifd door partijen in de Tweede Kamer. Nu zelfs minister Brekelmans eindelijk over het belang van vrede, onderhandelen en diplomatie durft te praten, is er hoop dat we de gevaarlijke wapenwedloop kunnen keren. Laat vrede geen taboe meer zijn.

Deze opinie verscheen op 27-12-2024 in Trouw.